Những kỷ lục giao thương sau 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN - Chi tiết bài viết | Vietcap AI News

ASEAN đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong giao thương của Việt Nam với những kết quả tăng trưởng không ngừng. Tính riêng năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và ASEAN đã đạt kỷ lục 84 tỷ USD và dự kiến có thể đạt 90 tỷ USD vào năm 2025.

Ghi nhận trong 10 năm trở lại đây, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam - ASEAN đã tăng mạnh từ 39,9 tỷ USD năm 2013 lên 83,9 tỷ USD năm 2024. Đây cũng là mức cao kỷ lục kể từ khi Việt Nam gia nhập ASEAN vào năm 1995.

Sang năm 2025, tính riêng nửa đầu năm, xuất nhập khẩu Việt Nam và khu vực đã đạt 45,36 tỷ USD. Năm 2024, mức tăng trưởng kim ngạch hai bên ở mức 13% so với năm trước, nếu giữ đà tăng trưởng này, năm 2025 sẽ là năm tiếp theo đạt kỷ lục mới trong giao thương Việt Nam - ASEAN với con số lên tới 90 tỷ USD.

Các mặt hàng xuất nhập khẩu chính giữa Việt Nam - ASEAN hiện nay

Việt Nam xuất khẩu sang ASEAN chủ yếu là các mặt hàng thuộc nhóm điện tử, dệt may, nông sản. Năm 2024, theo Mekong ASEAN tính toán từ số liệu của Cục Hải quan, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện là mặt hàng xuất khẩu nhiều nhất sang nhóm này với 3,09 tỷ USD. So với kết quả 1,89 tỷ USD tại năm 2013, giá trị xuất khẩu mặt hàng này đã tăng 63%.

Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng và linh kiện cũng tăng 238% so với năm 2013, từ 1 tỷ USD lên 3,39 tỷ USD năm 2024. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu điện thoại và linh kiện sang khối ASEAN lại giảm 17%, từ 2,49 tỷ USD xuống còn 2,05 tỷ USD.

Tổng kim ngạch xuất khẩu ba mặt hàng trên đạt 8,55 tỷ USD, tương ứng chiếm 23% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN năm 2024.

Dệt may và nguyên phụ liệu dệt may cũng là những mặt hàng xuất khẩu lớn nhất từ Việt Nam sang ASEAN, đạt lần lượt 2,09 tỷ USD (tăng 398% so với mức 420 triệu USD tại năm 2013) và 872 triệu USD (tăng 299% so với mức 218 triệu USD).

Tại nhóm nông sản, gạo và cà phê xuất khẩu sang ASEAN năm 2024 với kim ngạch lần lượt là 3,92 tỷ USD, tăng 447% so với năm 2013 và đạt 859 triệu USD, tăng 382%.

Trong Top 10 mặt hàng, Việt Nam còn xuất khẩu phương tiện vận tải và phụ tùng sang ASEAN với giá trị 2,21 tỷ USD, tăng 156% so với mức 865 triệu USD tại năm 2013; sắt thép với 2,12 tỷ USD, tăng 44%. Sản phẩm hóa chất xuất khẩu sang khu vực cũng mang về 1,15 tỷ USD, tăng 344% so với mức 260 triệu USD tại năm 2013.

Ở chiều ngược lại, nhóm hàng điện tử, ô tô, xăng dầu..., là những mặt hàng Việt Nam nhập khẩu nhiều nhất từ thị trường ASEAN. Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện có giá trị cao nhất với 5,98 tỷ USD trong năm 2024, tương ứng tăng 61% so với mức 3,7 tỷ USD tại năm 2013.

Xăng dầu đứng vị trí thứ hai với 4,45 tỷ USD, tăng 59% so với mức 2,79 tỷ USD tại năm 2013; tiếp đến là máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng khác đạt 2,51 tỷ USD, tăng 97%.

Việt Nam còn chi 2,27 tỷ USD để nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ ASEAN, tương ứng tăng 1.314% so với mức 161 triệu USD tại năm 2013; than đạt 2,61 tỷ USD (trong năm 2013 không ghi nhận nhập khẩu mặt hàng này); kim loại thường khác đạt 2,19 tỷ USD, tăng 523% so với mức 351 triệu USD.

Chất dẻo nguyên liệu cũng là mặt hàng nhập khẩu lớn từ ASEAN với 1,62 tỷ USD, tăng 43% so với năm 2013; hóa chất với 1,37 tỷ USD, tăng 98%; sắt thép với 1,36 tỷ USD, tăng 936% so với mức 131 triệu USD.

Việt Nam còn nhập khẩu hạt điều từ ASEAN với 1,06 tỷ USD, tăng 907% so với kết quả 105 triệu USD tại năm 2013; linh kiện, phụ tùng ô tô với 1,05 tỷ USD, tăng 67%; hàng điện gia dụng và linh kiện đạt 1,09 tỷ USD, tăng 77%.

ASEAN - Thị trường xuất khẩu giàu tiềm năng của Việt Nam giai đoạn 2013 - 2024

Giai đoạn 2013 - 2024, Thái Lan, Indonesia luôn giữ vững vị trí đối tác lớn nhất của Việt Nam trong khu vực ASEAN. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu sang Thái Lan tăng từ 3,1 tỷ USD năm 2013 lên 7,8 tỷ USD vào năm 2024.

Kim ngạch xuất khẩu sang Indonesia cũng tăng từ 2,4 tỷ USD (năm 2013) lên 6,19 tỷ USD (năm 2024). Đáng chú ý, giai đoạn năm 2021 – 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Indonesia duy trì mức tăng trưởng dương hai con số, từ 11,8% - 38,4% YoY.

Nếu như năm 2013, Philippines chỉ đứng vị trí thứ 5 xuất khẩu của Việt Nam (đạt 1,69 tỷ USD) thì năm 2024, quốc gia này đã vươn lên vị trí thứ ba với con số 6,18 tỷ USD (sau Thái Lan và Indonesia).

Năm 2024, Campuchia giữ vị trí thứ tư trong bức tranh xuất khẩu sang khu vực với 5,36 tỷ USD. Giai đoạn 3 năm trở lại đây, tình hình xuất khẩu của Việt Nam sang nước này có sự phát triển không đều khi tăng 20,3% YoY năm 2022 rồi lại sụt giảm 15,2% YoY năm 2023, tới năm 2024 con số này phục hồi với +8,8% YoY.

Trong khi đó, năm 2013, Malaysia giữ vị trí xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với 4,9 tỷ USD, đến năm 2024 thị trường này rơi xuống vị trí thứ sáu trong khu vực với 5,06 tỷ USD.

Góp mặt trong câu lạc bộ xuất khẩu tỷ USD với Việt Nam là đất nước Singapore, năm 2024 giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này tiếp tục duy trì ở mức cao, đạt 5,19 tỷ USD.

Tại 3 thị trường còn lại (Brunei, Lào và Myanmar), nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam còn ở mức thấp. Giá trị xuất khẩu sang Lào ghi nhận tăng từ 422 triệu USD (năm 2013) lên 754 triệu USD (năm 2024); Brunei tăng từ 17 triệu USD lên 143 triệu USD.

Đối với Myanmar, sau khi tăng trưởng dương ở giai đoạn 2014 – 2019, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này liên tục sụt giảm trong hai năm tiếp theo và phục hồi +30% trong năm 2022, sau đó lại tăng trưởng âm trong năm 2023 và 2024. Đến năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 282 triệu USD (năm 2013 đạt 227 triệu USD).

ASEAN - Nguồn cung hàng hóa quan trọng của Việt Nam giai đoạn 2013 - 2024

Thái Lan luôn giữ vị trí đầu bảng nhập khẩu của Việt Nam trong hơn 10 năm qua. Đặc biệt, năm 2017, lần đầu tiên kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ thị trường này lên mốc 10 tỷ USD, đến năm 2024 con số đã đạt 12,4 tỷ USD.

Nếu như năm 2013, Indonesia là thị trường nhập khẩu lớn thứ tư của Việt Nam thì đến năm 2024, quốc đảo này đã vươn lên trở thành nhà cung cấp hàng hóa lớn thứ hai trong khối với 10,5 tỷ USD, đây cũng là năm đầu tiên Việt Nam chi tới 10 tỷ USD để nhập khẩu.

Trong khi đó, sau hơn 10 năm, từ con số 5,68 tỷ USD năm 2013, giá trị nhập khẩu hàng hóa Singapore đã giảm xuống còn 5,35 tỷ USD năm 2024. Trong giai đoạn 2018 – 2023, kim ngạch nhập khẩu từ thị trường này chỉ dao động quanh mức 4 tỷ USD (riêng năm 2020 đạt 3,66 tỷ USD).

Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Malaysia đạt 9,06 tỷ USD vào năm 2024, tăng khoảng 121% so với mức 4,09 tỷ USD tại năm 2013, vươn lên vị trí thứ ba cung cấp hàng hóa nhập khẩu cho nước ta trong khu vực. Philippines cũng góp mặt trong nhóm tỷ USD với 2,4 tỷ USD trong năm 2024.

Campuchia là thị trường nhập khẩu có mức tăng trưởng cao trong ASEAN khi từ 503 triệu USD (năm 2013) lên 4,78 tỷ USD năm 2024; Lào cũng tăng từ 668 triệu USD lên 1,49 tỷ USD; Myanmar từ 123 triệu USD lên 291 triệu USD.

Việt Nam nhập khẩu hàng hóa từ Brunei lại có đà sụt giảm khi năm 2013 đạt 606 triệu USD, sang năm 2014 xuống còn 102 triệu USD. Giai đoạn 2015 – 2018, kim ngạch nhập khẩu từ thị trường này luôn dưới mức 100 triệu USD. Đến năm 2024, con số chi ra để nhập khẩu hàng hóa từ Brunei đạt 526 triệu USD, xếp vị trí thứ tám tại khu vực.

FTA - Động lực thúc đẩy giao thương giữa Việt Nam với ASEAN

Cách đây 30 năm, ngày 28/7/1995, Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đánh dấu mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế, thương mại của Việt Nam với khu vực. Trong đó, các hiệp định, cơ chế đóng vai quan trọng như Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) ra đời năm 2015 với mục tiêu tạo ra thị trường đơn nhất và cơ sở sản xuất chung của khu vực.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn có 8 FTA liên quan với khối như ASEAN – Trung Quốc, ASEAN – Nhật Bản, ASEAN – Hàn Quốc... Như vậy, bên cạnh các FTA riêng nội khối, doanh nghiệp Việt cũng có thể tận dụng các ưu đãi từ các FTA khác có quy tắc xuất xứ phù hợp khi xuất khẩu sang khu vực.

Đáng chú ý, Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) có hiệu lực từ năm 2010 đã đóng vai trò giảm tối đa các rào cản thương mại, tạo thuận lợi cho hàng hóa lưu chuyển tự do trong nội khối. Với ATIGA, đến nay, các nước ASEAN đã xóa bỏ trung bình hơn 98% số dòng thuế nhập khẩu, trong đó Việt Nam xóa bỏ khoảng 98,2%.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên tham dự Hội nghị trực tuyến Bộ trưởng Kinh tế ASEAN đặc biệt lần thứ hai về đàm phán nâng cấp Hiệp định ATIGA ngày 9/5/2025. Ảnh: Bộ Công Thương

Tuy nhiên, trải qua gần 15 năm có hiệu lực, không gian phát triển, khai thác thương mại trong ATIGA gần như không còn. Điều này đặt ra những thách thức cho việc kết nối giữa Việt Nam và các nước thành viên trong khu vực cũng như giữa các thành viên nói chung. Do đó việc nâng cấp, mở rộng hiệp định ATIGA đã trở thành vấn đề cấp thiết của ASEAN.

Trong phiên đàm phán nâng cấp gần nhất (9/5/2025), các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN chia sẻ quan điểm rằng, việc hoàn tất đàm phán nâng cấp hiệp định ATIGA sẽ gửi những tín hiệu tích cực đến cộng đồng doanh nghiệp về cam kết mạnh mẽ của ASEAN trong hội nhập kinh tế khu vực thông qua giảm rào cản thương mại, tạo thuận lợi và cải thiện kết nối chuỗi cung ứng cũng như khẳng định sự ủng hộ của ASEAN đối với hệ thống thương mại đa phương cởi mở, minh bạch và dựa trên luật lệ.

Cho đến tháng 5/2025, các nước ASEAN đã hoàn thành gần 98% tiến độ đàm phán nâng câp hiệp định ATIGA sau 14 phiên. Đây là một phần trong nỗ lực của ASEAN trong việc mở rộng quan hệ giao thương nội khối, tận dụng những tiềm năng, khoảng trống còn bỏ ngỏ để tạo ra một thị trường giao thương đầy tiềm năng cho các nước trong khu vực.

Trong giai đoạn tới, cùng với những nổ lực của các thành viên, cũng như sự hợp tác của ASEAN với các thị trường khác trên thế giới, Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội hơn trong tiến trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới, đóng góp vào kết quả giao thương chung của khu vực và toàn cầu.

Lê Hồng Nhung

Link gốc